کاوش در سبک معماری باروک در جهان و ایران + ویژگی ها و تاریخچه

برای افرادی که به هنر نمایش و اجرای تئاتر علاقمند هستند، شاید هیچ سبکی مانند سبک باروک برای آن های خوشایندتر نباشد. این سبک از معماری با بی نظمی در فرم همراه است. تنها کافی است به کاخ ها، کلیسا و بناهای مجلل در تاریخ نگاهی بیندازید تا شما را به خلسه ای از احساسات ناب فرو برد. دلیل این همه جذابیت را می توان در گستردگی میزان تزئینات و نمایشی بودن آن دانست. به عقیده کارشناسان حوزه معماری داخلی، در بین سبک های معماری هیچ سبکی به اندازه باروک تزئینی و نمایشی نیست. این سبک از معماری در کنار دیگر سبک های معماری ایرانی در کشور ما نیز مورد توجه علاقمندان بسیاری قرار گرفته است.

تاریخچه و نحوه پیدایش سبک پر شکوه باروک 

معماری باروک از کدام کشور آغاز شد؟ سبک معماری باروک، مانند معماری گوتیک، معماری کلاسیک و دیگر سبک‌های غربی برای اولین بار در اروپا ظاهر شد. این سبک از معماری برای نخستین بار در اواخر قرن 16 و اوایل قرن 17 در ایتالیا به وجود آمد. این سبک را می‌توان در ردیف معماری مذهبی به شمار آورد که با هدف جذب احساسات مذهبی مردم طراحی و ابداع گردید. معمارانی که طبق سبک باروک به ساخت پروژه‌های عظیم ساختمانی روی می‌آوردند، سعی داشتند مولفه‌های کنتراست، حرکت، ترومپ لیل و دیگر جلوه‌های دراماتیک را در هنر خود بروز دهند. آنها حتی از وارد کردن جلوه‌های نمایشی نظیر کوادراتور نیز روی گردان نبودند. این موضوع کمک می‌کرد تا سقف‌های نقاشی شده در این سبک از معماری جلوه بیشتری پیدا کند. مخاطبینی که به کلیسا وارد می‌شدند، ناخودآگاه نگاهشان به سقف گره می‌خورد و توهم اینکه به بهشت و ملکوت خیره شده‌اند، به آنها دست می‌داد. ناگفته نماند، سبک باروک توسط فرقه‌های مذهبی چون تئاتین‌ها و یسوعیت‌ها به وجود آمد. 

ویژگی های سبک معماری باروک 

سبک های بسیاری در معماری وجود دارند که می توان به معماری نئوکلاسیک، معماری اسلامی، معماری مدرن و غیره اشاره کرد. هر یک از این سبک ها دارای طراحی داخلی و ویژگی های متفاوتی می باشند. سبک باروک نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این سبک اروپایی شما می توانید حس یادبود را در این فضاها تجربه کنید.  مثال خوبی که می توان در این زمینه ارائه داد، نمای کلیسای سان کارلو آله کواترو فونتانه فرانچسکو بورومینی می باشد. در سبک باروک، نظم های کلاسیک دچار دستخوشی و تغییر گشته و دیوارها و نماها به صورت منحنی ترسیم و اجرا شده اند. تاثیر نور و نورپردازی نیز در ساختمان هایی که به سبک باروک ساخته شده اند، نیز غیر قابل انکار است. در سبک باروک به صورت گسترده ای از ورق های طلا و دیگر سطوح درخشان استفاده شده است. همین امر کمک می کند تا نور و نورپردازی با کمک سطوح بازتابنده احساسات بیشتری را تحت کنترل بگیرد. 

عناصر و ویژگی هایی که برای سبک باروک در نظر گرفته اند، عبارت هستند از:

• گنبدهای طاقدار
• ستون های چند بعدی
• استفاده از سنگ های ناهموار
• گچ بری های صاف

سطوح بسیاری از کاخ ها و کلیساهایی که به سبک باروک گچکاری شده اند، سرتاسری بوده و حتی روی درب ها نیز اعمال می شده است. نقاشی های دیواری نیز از دیگر مولفه های هنر باروک می باشد. سقف های تزئین شده نیز به نحو شایسته ای هر بیننده ای را مجذوب هیبت و شکوه کلیسا و کاخ می کرده است. در برخی از ساختمان ها روی سقف و دیوار پنجره هایی نقاشی می شود که به مخاطب این تفکر را القا می کند که واقعا پنجره ها وجود دارند. به این نقاشی ها ترومپ لویل می گویند که به فرانسوی به معنی «چشم را فریب می دهد» است. اجرای هنر تذهیب، فرم های پیچیده و طراحی داخلی پیچیده و تو در تو از دیگر المان های این سبک زیبا و پرشکوه می باشند. 

معرفی چند ساختمان به سبک زیبای باروک  

در دنیا ساختمان‌های بسیاری به سبک باروک ساخته شده‌اند. یکی از معروفترین ساختمان‌های این سبک، کلیسای سن کارلو آل کواترو می‌باشد که در رم واقع شده است. این کلیسای رومی در سال 1634 ساخته شد و هدف از تاسیس آن ساخت صومعه‌ای برای گروهی از راهبان اسپانیایی می‌باشد. این بنا که در زمین نسبتا کوچکی ساخته شده تمامی مولفه‌های سبک باروک را دارا است. این کلیسا در بردارنده نمایی منحنی با خطوط مواج می‌باشد. کلیسای دیگری که با ویژگی‌های سبک باروک منطبق است، کلیسای یسوعای ایل گسو می‌باشد. این کلیسا دارای یک راهرو بوده و از گنبدی بزرگ بر روی شبستان برخوردار است. در این کلیسا خطوط عرضی نمود کاملی دارند. نقاشی هایی که روی دیوار شبستان آن موجود می‌باشد، از آثار هنری معروف در هنر باروک بوده و به «پیروزی نام عیسی» شهرت دارد. این اثر توسط جیووانی باتیستا کشیده شده است. کلیسای یسوعی در رم نیز به سفارش کاردینال کامیلو فرانچسکو ساخته شده و گنبد طلاکاری شده آن معروف می باشد. 

سبک معماری باروک در ایران 

مولفه های سبک باروک نیز در ایران نیز توسط معماران معروفی اجرا شده است که می‌توان به اساتیدی چون علی محمدخان صانعی و معمارباشی اشاره کرد. جالب  اینکه این اساتید بناهای خود را تنها از طریق کارت پستال‌ها و عکس‌هایی که از ابنیه اروپایی در اختیار داشتند، می‌ساختند. از همین رو می‌توان ادعا کرد، سبکی که در ایران و بر مبنای سبک باروک به وجود آمد، دارای شناسنامه و هویت ایرانی گردید. باروک ایرانی اصطلاحی است که بر حافظه و شواهد تصویری معماران خود تکیه می ‌کند. به بیانی دیگر از آنجا که معماران ایرانی این سبک از ابنیه سازی را نزد هیچ استادی فرا نگرفته بودند، امکان اجرای نوآوری در آثارشان بسیار بود. 

اجرای ستون‌ها و گچبری‌های ظریف و پر نقش‌ونگار از جمله ویژگی‌های سبک باروک ایرانی است. در این سبک از محصولاتی استفاده شده است که تاثیر آن در نور و نورپردازی غیر قابل انکار می‌باشد. شمعدان‌ها، لوسترها و آویزهای فاخر از جمله این موارد می‌باشند. شروع این سبک از معماری مصادف است با سلسله قاجار. هر چند که در دوره حکومت رضاشاه پهلوی نیز ابنیه و عمارت‌های بسیاری در تهران ساخته شد که با فرم‌ها و المان‌های این سبک مطابقت دارد.