معماری غربی، مدیون معماری کلاسیک یونانیان باستان است. بعد از دوره رنسانس، کشورهای اروپایی شروع به بازسازی مجدد این سبک، در کشورهای خود کرده و سبب فراگیرشدن این معماری قدیمی شدند. در این مطلب، با این سبک و اصطلاحات معماری کلاسیک آشنا شده و تأثیر آن بر کشورهای دیگر را، معرفی می‌کنیم.
سبک معماری کلاسیک چیست؟
سبک معماری کلاسیک، به اصول طراحی و عناصر معماری برگرفته از تمدن‌های یونان باستان و روم باستان، اشاره دارد. این سبک تأکید زیادی بر تقارن، تناسب داشته و از عناصر کلیدی خاصی مانند ستون‌ها، پدیومنت‌ها (سازه‌های مثلثی‌شکل در بالای درگاه اصلی ساختمان) و میله‌ها، استفاده می‌کند. این سبک، در قرن پنجم پیش از میلاد مسیح در یونان و در قرن سوم پیش از میلاد در روم، فراگیر شد. سبک کلاسیک به دلیل دوام و زیبایی، از سنگ مرمر و سنگ‌آهک استفاده می‌کند و این روش، جایگزین ساختمان‌های چوبی سبک پیشین خود، شدند.
تاریخچه معماری کلاسیک
تاریخ معماری کلاسیک، ریشه در تمدن‌های باستانی یونان و روم دارد که نوآوری‌های معماری آنها، پایه و اساس سنت معماری غربی را، بنا کرد. معماری کلاسیک، در یونان باستان آغاز شد، جایی که از ساختارهای ساده‌تر و کاربردی شهرهای یونانی اولیه، به اشکال پیچیده‌تر و به‌یادماندنی‌تر تبدیل شد. در قرن چهارم تا پنجم قبل از میلاد، اوج دستاوردهای معماری یونانی را به‌ویژه در آتن، قابل‌مشاهده بود. رومی‌ها، اصول معماری یونانی را یاد گرفته و از آن اقتباس کردند و آنها را، با نوآوری‌های خود ترکیب کردند تا سبکی متمایز ایجاد کنند که بر عظمت و شکوه روم، تأکید داشت. رومی‌ها، ایده‌های یونانی را گسترش دادند. آنها، از ویژگی معماری رومی در سبک کلاسیک، استفاده کردند. مهم‌ترین ویژگی معماری رومی، استفاده گسترده از طاق‌ها و گنبدها بود که امکان ایجاد فضاهای داخلی بزرگ‌تر و بازتر را، فراهم می‌کرد.
اما؛ با افول امپراتوری روم، معماری کلاسیک به‌تدریج دگرگون شد. ظهور مسیحیت در اروپا، بناهای جدیدی را معرفی کرد. معماری کلاسیک شروع به ادغام با اشکال معماری اولیه مسیحی کرد. عناصر طراحی کلاسیک، مانند ستون‌ها و سرستونها، همچنان مورداستفاده قرار می‌گرفتند، اما اغلب به شیوه‌ای ساده‌تر یا نمادین.
ویژگی‌های معماری کلاسیک
مهم‌ترین ویژگی این سبک، تقارن و چیدمان مرتب، در ساخت بناها است. منطقی‌بودن وجود هر جزء کوچکی در یک ساختمان، یکی از مشخصه‌هایی بود که یونانیان به آن، اهتمام می‌ورزیدند. استحکام، دوام و زیبایی در عین کاربردی‌بودن، دیگر ویژگی مهم معماری کلاسیک است. نورپردازی در سبک کلاسیک، نقش مهمی در شکل‌دهی جنبه‌های زیبایی‌شناختی و عملکردی ساختمان‌ها، داشت. درحالی‌که معمار کلاسیک عمدتاً بر نور طبیعی تکیه می‌کند، به طور هوشمندانه‌ای نور را دست‌کاری می‌کرد تا تجربه بصری و فضایی یک سازه را، افزایش دهد.
ساختمان‌ها، به‌ویژه معابد و فضاهای عمومی، در جهتی ساخته می‌شدند که بیشترین استفاده را از نور طبیعی بکنند. به‌عنوان‌مثال، معابد یونانی معمولاً جهت شرقی - غربی داشتند. با طلوع خورشید، فضای داخلی معبد روشن می‌شد و مجسمه‌های خدایانشان در داخل معبد، برجسته‌تر می‌شدند. در معماری داخلی کلاسیک، پنجره‌های بزرگ معمول نبود. در عوض، نور از طریق درها، پنجره‌های کوچک و روزنه‌های دایره‌ای‌شکل وارد می‌شد. هنگام شب، طراحی داخلی معبد به‌گونه‌ای بود که نور محدود مشعل‌ها، می‌توانست سایه‌های چشمگیری ایجاد کند و جزئیات معماری داخل معبد مانند کنده‌کاری‌ها را، برجسته کند.
ستون‌های سبک کلاسیک
ستون در معماری کلاسیک اروپا، نقش مهمی دارد. آنها، باید وزن سنگین سقف را تحمل کنند پس تعداد بالایی از آنها، باید ساخته می‌شد. رومی‌ها با اضافه‌کردن طاق، از تعداد ستون‌ها کاستند. معماری کلاسیک به دلیل سبک ستون‌های متمایز خود، شناخته می‌شود که به سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند:
- دوریک: ساده‌ترین و محکم‌ترین شکل ستون. سرستون‌های ساده و بدون جزئیاتی، مانند کنده‌کاری داشته و بدون پایه هستند. یک فضای مربعی‌شکل برای تزیین، در بالای ستون‌ها قرار دارد که به آن Metopes می‌گویند. نسبت ارتفاع به قاعده ستون‌ها، 6 به 1 است. همچنین، ساختمان بالاتر از سطح زمین است.
- یونیک: در این سبک، ستون‌ها بلندتر و باریک‌تر هستند. در دور آنها، 26 شیار وجود دارد و سرستونها به شکل حلزونی هستند. پایه آنها، دایره‌ای شکل بوده و ستون از هر زاویه‌ای، به یک شکل دیده می‌شود.
- کرینتین: این ستون‌ها، طراحی‌های خاصی در سرستون‌های خود دارد. این سرستونها، به شکل برگ‌های آکانتوس و یا کاسه، تزیین شده‌اند. این سبک ستون‌ها، ابتدا در معابد رایج بوده است.
در این سبک از سبک های معماری، استفاده از ستون‌ها به نور اجازه می‌داد تا به‌آرامی به داخل فضاهای داخلی نفوذ کند و بازی نور و سایه را، ایجاد کند که به جذابیت زیبایی‌شناختی سازه، اضافه می‌کرد.
یک نمونه از معماری کلاسیک، کولوسئوم روم است. این تماشاخانه در شهر رم، به سبک دوریک، یونی و کورنتی ساخته شده و یکی از مهم‌ترین بناهای سبک کلاسیک، شناخته می‌شود. در ستون‌های طبقه اول سبک به‌کاررفته در آن، سبک دوریک است. در طبقه دوم سبک یونیک و در طبقه سوم سبک قرنتی، به کار رفته است.
سبک معماری کلاسیک ایرانی
کشور ایران، قبل از ورود معماری کلاسیک به آن، خود صاحب‌سبک بود. در دوران باستان، از معماری ایرانی مانند پارسی، پارتی و معماری ساسانی استفاده می‌شد. پس از ورود اسلام نیز معماری اسلامی رواج پیدا کرد و سبک کلاسیک وارد ایران نشد. در دوره پهلوی، این سبک شناخته شد و بناهایی با این سبک ساخته شدند؛ اما بیشتر برای ظاهر ساختمان از آن استفاده شد و معماری کلاسیک در ایران، کاربردی نداشت.
برخلاف ایران، معماری کلاسیک عمیقاً بر بسیاری از سبک‌های معماری اروپا در طول تاریخ، تأثیر گذاشته است، از جمله جنبش‌های رنسانس و نئوکلاسیک. این سبک‌های بعدی اغلب اصول کلاسیک را مورد بازنگری قرار می‌دادند و آنها را با زمینه‌ها و فناوری‌های جدید تطبیق می‌دادند. برای مثال معماری باروک، همان معماری کلاسیک است؛ اما بی ساختارتر و با داشتن المان‌های نمایشی بیشتر. یا معماری گوتیک، معماری مدرن و معماری نئوکلاسیک همگی از این سبک، الهام گرفته‌اند.
کلام آخر
در این مطلب، به معرفی معماری کلاسیک پرداختیم. همچنین ویژگی‌های آن را نام بردیم و آنها را توضیح دادیم. در نهایت به تأثیر این سبک در اروپا اشاره کردیم. برای آشنایی بیشتر با انواع مدل‌های نورپردازی در سبک‌های مختلف معماری، به مطالب دیگر سایت ما مراجعه کنید.
