لامپ‌های LED به دلیل قیمت مقرون به‌صرفه و مزایای متعددی که دارند، به سرعت در حال جایگزینی لامپ‌های قدیمی‌تر هستند. از جمله مزایای لامپ ال ای دی می‌توان به طول عمر بسیار بالا، مصرف انرژی بسیار کم، تولید نور با کیفیت، تنوع رنگی و دوام بالا اشاره کرد. با این حال، لامپ‌های LED نیز مانند هر وسیله دیگری ممکن است دچار خرابی شوند. عیب‌یابی لامپ ال ای دی یکی از مهارت‌های کاربردی برای حفظ عملکرد بهینه لامپ‌های ال ای دی است. لامپ ال ای دی به دلیل مصرف انرژی پایین، طول عمر بالا و کیفیت نور مطلوب، به سرعت جایگزین لامپ‌های سنتی شده‌اند. با این حال، مانند هر وسیله الکترونیکی دیگری، ممکن است دچار خرابی شوند. در این مقاله، به بررسی روش‌های عیب‌یابی و تعمیر لامپ ال ای دی می‌پردازیم تا با اقدامات مناسب، از سوختن آن‌ها جلوگیری کرده و عمر مفیدشان را افزایش دهیم.
لامپ ال ای دی چیست؟
در پاسخ به سوال لامپ ال ای دی چیست باید گفت لامپ ال ای دی نوعی منبع نور مصنوعی است که از دیود نورگسیل (LED) برای تولید نور استفاده می‌کند. زمانی که جریان الکتریکی از دیود نورگسیل عبور داده می‌شود، از خود نور تولید می‌کند. لامپ‌های ال‌ای‌دی و اس‌ام‌دی هر دو از دیود نورگسیل برای تولید نور استفاده می‌کنند. اصلی‌ترین تفاوت لامپ ال ای دی و اس ام دی در نحوه قرارگیری دیودهای نورگسیل است. در لامپ ال ای دی، دیودهای نورگسیل به صورت تکی یا در گروه‌های کوچک در یک حباب قرار می‌گیرند. لامپ ال ای دی به دلیلی ویژگی‌ها و مزایایی که دارد گزینه بسیار مناسبی برای نورپردازی محیط‌های مختلف محسوب می‌شود. از سوی دیگر در لامپ اس‌ام‌دی، دیودهای نورگسیل به صورت بسیار کوچک و فشرده در یک برد مدار چاپی (PCB) قرار گرفته‌اند.
توان مصرفی یک لامپ ال ای دی به طور معمول بر روی بدنه و با واحد وات درج شده است. برای محاسبه مصرف برق یک لامپ ال ای دی، کافیست توان مصرفی آن را در تعداد ساعت استفاده از لامپ در روز ضرب کنید.
مصرف برق روزانه - توان مصرفی لامپ × تعداد ساعت استفاده در روز
دلایل خرابی لامپ LED
برای عیب یابی لامپ ال ای دی، ابتدا می‌بایست با دلایل خرابی آن آشنا شویم. لامپ‌های LED به دلیل کیفیت بالایی که دارند، به طور معمول دچار خرابی نمی‌شوند، اما بروز خرابی در تجهیزات الکترونیکی و نورپردازی امری شایع و ناگزیر است.
- ضربه و لرزش: ساخت لامپ ال ای دی به گونه‌ای‌ست که در مقایسه با لامپ‌های رشته‌ای، نسبت به ضربه و لرزش عملکردی مقاوم‌تر دارد؛ اما با وارد شدن ضربه یا لرزش بسیار شدید ممکن است دچار خرابی شود.
- تغییرات دما: لامپ LED گرمای زیادی تولید نمی‌کند، اما چنانچه در معرض تغییرات دمای شدید قرار گیرد آسیب می‌بیند.
- قطعی برق: قطعی ناگهانی یا نوسانات شدید جریان برق از عوامل موثر در خرابی لامپ ال ای دی هستند. اختلال در جریان برق به برد اصلی و سایر قطعات الکترونیکی لامپ آسیب می‌زند.
- خرابی دیود نورگسیل: دیود نورگسیل (LED) یکی از اجزای اصلی این نوع لامپ است. در صورتی که دیود نورگسیل دچار خرابی شود، به طبع نوری از خود ساطع نخواهد کرد.
لامپ‌های LED به دلیل کیفیت بالایی که دارند، معمولا دچار خرابی نمی‌شوند.
خرابی‌های رایج لامپ ال ای دی
در صورت خرابی لامپ ال ای دی، می‌توان با عیب‌یابی صحیح، مشکل را شناسایی و آن را برطرف کرد. در ادامه به بررسی برخی از رایج‌ترین مشکلات و نحوه عیب یابی لامپ ال ای دی می‌پردازیم.
چشمک زدن و نحوه عیب یابی لامپ ال ای دی
روشن و خاموش لامپ‌های ال ای دی معمولا به دو شکل اتفاق می‌افتد:
- چشمک زدن لامپ ال ای دی غیر متوالی: علت چشمک زدن لامپ ال ای دی به صورت غیر متوالی معمولا به دلیل چیپ ال ای دی نیمه سوخته (نیم‌سوز) اتفاق می‌افتد. این مشکل ممکن است در یک دیود خاص رخ دهد، یا به صورت گسترده‌تر، تمام LEDهای لامپ را فرا گیرد. اگر مشکل به یک LED خاص محدود باشد، با جایگزینی آن می‌توان مشکل را حل کرد، اما اگر همه LEDها دچار این مشکل شوند، جایگزینی و تعمیر لامپ دیگر منطقی نیست.
- چشمک زدن لامپ ال ای دی متوالی: علت چشمک زدن لامپ ال ای دی به دلایل مختلفی بستگی دارد. یکی از شایع‌ترین دلایل آن، خرابی درایور لامپ است. درایور لامپ وظیفه تامین ولتاژ و جریان مورد نیاز برای روشن شدن LEDها را بر عهده دارد. اگر درایور خراب شود، ممکن است ولتاژ یا جریان نامناسبی به LEDها ارسال کند که باعث چشمک زدن لامپ می‌شود. برای بررسی درایور می‌توانید از یک مولتی‌متر استفاده کنید. اگر ولتاژ خروجی درایور در محدوده مجاز نباشد، به طور حتم مشکل از درایور است.
دلایل خاموش و روشن شدن لامپ ال ای دی با تکان دادن
- عدم اتصال سرپیچ: سستی یا خرابی سرپیچ لامپ ال ای دی نمی‌تواند اتصالی پایدار برقرار کند. از این رو ابتدا باید سرپیچ را بررسی کنید. علاوه بر این اگر پلاتین سرپیچ خراب شده باشد، با تکان خوردن لامپ را روشن و خاموش می‌کند. با تعویض سرپیچ می‌توان این مشکل را برطرف کرد.
- وجود اتصالی در سیم: اتصالی در سیم‌هایی که درایور و سرپیچ را به یکدیگر متصل می‌کنند باعث خاموش و روشن شدن لامپ ال ای دی یا قطعی کامل آن می‌شود. با تعویض سیم آسیب دیده می‌توان مشکل لامپ را برطرف کرد.
- قطعی در خروجی درایور LED: وجود قطعی در خروجی درایور که به PCB آلومینیومی دیودها متصل شده، از روشن شدن ال‌ای‌دی‌ها جلوگیری می‌کند.
سستی یا خرابی سرپیچ لامپ ال ای دی اتصال پایداری برقرار نمی‌کند.
علت روشن نشدن لامپ ال ای دی
اگر درایور خراب شود، ولتاژ یا جریان مورد نیاز را تامین نمی‌کند و ال‌ای‌دی‌ها روشن نخواهند شد. همچنین قطعی در هر قسمت مدار داخلی می‌تواند از روشن شدن ال‌ای‌دی‌ها جلوگیری کند.
کم نور شدن لامپ LED
رایج‌ترین علت کم نور شدن لامپ ال ای دی، پایان رسیدن طول عمر آن است. طول عمر لامپ ال ای دی بسته به نوع و کیفیت آن‌ها متفاوت است، اما به طور معمول بین 25 تا 50 هزار ساعت است. به این معنی که اگر لامپ ال ای دی شما 25 هزار ساعت روشن بوده باشد، احتمال اینکه کم نور شود، زیاد است. از دیگر دلایل کم نور شدن لامپ ال ای دی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خرابی یکی یا چند دیود نورافشان لامپ
- آسیب دیدن لامپ ال ای دی بر اثر نوسانات برق
- کاهش طول عمر لامپ ال ای دی بر اثر گرمای بیش از حد
تغییر رنگ لامپ ال ای دی
مشکل تغییر رنگ لامپ ال ای دی معمولاً به دلایلی مثل افت کیفیت چیپ‌های LED، فرسایش لایه فسفر پوششی، نوسانات ولتاژ یا گرمای بیش از حد اتفاق می‌افتد. مثلاً وقتی چیپ LED یا فسفر روی اون ضعیف شود، رنگ نور از سفید به زرد، آبی یا حتی بنفش متمایل خواهد شد. همچنین، بالا بودن دمای محیط یا نبود تهویه مناسب داخل چراغ می‌تواند باعث به وجود آمدن این مشکل شود. در واقع این تغییر رنگ، نشانه‌ای از پایان عمر لامپ یا نقص در مدار تغذیه است.
علت دیر روشن شدن لامپ ال ای دی
درایور لامپ ال ای دی وظیفه تامین برق و ولتاژ مناسب برای دیودها را بر عهده دارد. اگر درایور لامپ خراب شود، نمی‌تواند برق کافی را به LEDها برساند و باعث دیر روشن شدن یا روشن نشدن لامپ می‌شود. علاوه بر این اگر مدار روشنایی لامپ دچار مشکل شده باشد، ممکن است باعث دیر روشن شدن لامپ شود. این مشکل معمولا در لامپ های ال‌ای‌دی ارزان قیمت یا بی‌کیفیت رخ می‌دهد. بنابراین سعی کنید با انتخاب برندهای باکیفیت و معتبر به طول عمر لامپ ال ای دی خود افزوده کنید.
عیب یابی لامپ ال ای دی
به طور معمول، هرگاه یکی از دیودهای LED دچار سوختگی شود، به‌صورت ظاهری تیره یا سیاه می‌شود. اگر از ظاهر دیود نتوان سلامت آن را تشخیص داد، می‌توانید از یک مولتی‌متر ساده با قابلیت تست دیود استفاده کنید. کافی است پراب قرمز را به پایه آند (مثبت) و پراب سیاه را به پایه کاتد (منفی) متصل کنید. در صورتی که دیود سالم باشد، به‌صورت کم‌نور روشن خواهد شد.
در برخی مدل‌ها که دیودها به‌صورت موازی بر روی برد نصب شده‌اند، عیب‌یابی لامپ ال ای دی با مولتی‌متر به‌تنهایی کافی نیست. در چنین مواردی، لامپ را به برق متصل کرده و با استفاده از یک پنس دسته‌عایق، دو سر هر LED را به‌طور موقت به هم وصل کنید. اگر دیود در این حالت روشن شد، نشانه خرابی آن است، زیرا با اتصال کوتاه فعال شده است.
شایان ذکر است که در برخی ساختارها، از ماژول‌های SMD استفاده شده که در مقایسه با LEDهای معمولی، طراحی فشرده‌تر و عملکرد متفاوتی دارند. تفاوت لامپ ال ای دی و اس ام دی در نحوه مونتاژ، بازده نوری و نحوه تعمیر آن‌ها قابل مشاهده است؛ به همین دلیل در فرآیند عیب‌یابی، توجه به نوع ساختار لامپ می‌تواند به انتخاب روش صحیح‌تر کمک کند.
نحوه تعمیر لامپ ال ای دی
برای تعمیر لامپ ال‌ای‌دی، ابتدا باید دیود معیوب را شناسایی و با یک نمونه سالم جایگزین کرد. این کار با استفاده از هویه‌ای با توان ۶۰ تا ۱۰۰ وات یا هویه گازی امکان‌پذیر است که قلع اطراف دیود را ذوب کرده و جداسازی آن را آسان می‌کند. در صورتی که دیود جایگزین در دسترس نباشد، می‌توان با اتصال کوتاه یا استفاده از مقاومت مناسب به‌جای دیود، مدار را تکمیل کرد؛ البته باید توجه داشت که مقاومت نوری تولید نمی‌کند و ممکن است بر روشنایی لامپ تأثیر بگذارد.
در ادامه، برای اطمینان از سلامت درایور لامپ، آن را به برق متصل کرده و ولتاژ خروجی را اندازه‌گیری کنید. درایور سالم معمولاً ولتاژی بین ۵۰ تا ۳۰۰ ولت DC تولید می‌کند. اگر ولتاژ خروجی نوسان داشته یا قطع باشد، احتمالاً خازن‌های درایور دچار مشکل شده‌اند که با تعویض آن‌ها می‌توان عملکرد لامپ را بازیابی کرد.
همچنین، یکی از مشکلات رایج در لامپ‌های ال‌ای‌دی، «دیر روشن شدن» آن‌هاست که ممکن است به‌دلیل نقص در درایور یا کیفیت پایین قطعات باشد. در این موارد، بررسی و تعویض درایور می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.
برای بهره‌وری بیشتر از لامپ‌های ال‌ای‌دی، دانستن اینکه لومن چیست که میزان روشنایی تولیدشده را نشان می‌دهد و همچنین محاسبه مصرف برق لامپ که به انتخاب لامپ‌های کم‌مصرف کمک می‌کند، ضروری است.
سخن پایانی
در نهایت، شناخت دقیق مشکلات رایج و نحوه تعمیر لامپ ال ای دی، نه‌تنها به صرفه‌جویی در هزینه‌ها کمک می‌کند بلکه موجب افزایش طول عمر و بهره‌وری روشنایی در محیط‌های مختلف می‌شود. با رعایت نکات ایمنی و استفاده از ابزار مناسب، بسیاری از ایرادات این نوع لامپ‌ها قابل رفع هستند. با این حال، برای کاهش احتمال خرابی، توصیه می‌شود از ابتدا سراغ محصولات باکیفیت بروید. انتخاب بهترین برند لامپ ال ای دی با گارانتی معتبر و استانداردهای لازم، نقش مهمی در اطمینان از عملکرد پایدار و طولانی‌مدت لامپ دارد. در این بین برند پولاکس با سال‌ها تجربه و اعتبار در این حیطه می‌تواند به شما برای خرید انواع مدل لامپ و تجهیزات روشنایی معتبر و با گارانتی کمک کند.
